شهر کوهسار استان البرز؛ تاسیس 1384
شهر کوهسار یکی از شهرهای شهرستان ساوجبلاغ اسـت کـه در مهرماه سال ۱۳۸۴ از به هم پیوستن دو روستای
همجوار چندار و قلعه چندار «قلعه سلیمانخانی و توسعه این دو نطقه روستایی و ارتقاء دهستان چندار به بخش در
منطقه ای کوهپایه و پرشیب به صورت طولی در امتداد جاده ارتباطی شکل گرفته است.
این شهر در فاصله ۱۲ کلومتری شمال آزادراه و ۲۵ کیلومتری شمال شرق هشتگرد در امتداد رودخانه کردان و در
مسیر ارتباطی روستاهای ولیان، شنده، خوروین و سیباندره و … قرار گرفته.
خدمات اداری را به این روستاها و روستاهای منطقه برغان ارائه میکند و موقعیت یک شهر گذرگاهی را پیدا کرده است.
ارتفاع این شهر در نقاط جنوبی آن به ۱۳۸۰ متر و در نقاط شمالی به ۱۵۵۰ متر می رسد.
در یک سال گذشته تلاشهای زیادی برای تعیین حریم قانونی این شهر صورت گرفت.
با این وجود حریم این شهر ۸۰۰۰ هکتار تعیین شد که از اراضی بالای آزادراه در جنوب این شهر شروع و تا اراضی
روستاهای شنده کوشکذر و ازنق در شمال امتداد پیدا می کند.
قسمت شرقی نیز از جاده آغشت آغاز تا اراضی کوشکذر و فاز ۵ شهر جدید هشتگرد امتداد پیدا می کند.
شهرداری کوهسار موظف به ارائه خدمات نظارت بر روند و سازها، بهسازی و نوسازی معابر و پیاده روها و جلوگیری از ساخت و سازهای غیر
اصولی در آنها می باشد.
بررسی روند رشد جمعیت این شهر نشان میدهد جمعیت دو نقطه روستایی چندار و قلعه سلیمانخانی در سالهای
مختلف، آماری رشد نسبتاً سریعی داشته است.
در سال ۱۳۵۵ روستای چندار ۱۳۴۴ نفر جمعیت داشته و در سال ۱۳۶۵ با ۴/۹ درصد رشد به ۲۱۸۵ نفر رسیده که از
میانگین رشد طبیعی کشور یک درصد بالاتر میباشد.
این رشد نشان دهنده این است که روند مهاجرتها به سوی این شهر قبل از انقلاب آغاز شده و رو به افزایش نهاده است.
جمعیت این روستا در سال ۱۳۷۵ با ۵ درصد افزایش به ۳۵۷۰ نفر شاهد رشد بسیار بالای جمعیت در این روستا هستیم.
بررسیها نشان میدهد در سالهای بعد هم روند مهاجرتها همچنان ادامه پیدا کرده و در سال ۱۳۸۱ به ۴۳۳۷ نفر رسیده است.
اما وضعیت جمعیت روستای قلعه چندار در طول این سالها نشان میدهد در سال ۱۳۵۵ این روستا ۱۱۰۲ نفر جمعیت
داشته و در سال ۱۳۶۵ با ۳/۰۱ درصد به ۱۵۸۵ تن رسیده است.
بررسیها نشان میدهد در این دوره میزان رشد جمعیت این روستا کمی پایین تر از رشد جمعیت کشور در این سالها بوده است.
در سال ۱۳۷۵ جمعیت این روستا به سرعت افزایش یافته و به یکبار به ۲۵۰۵ تن رسید.( در طول یک دهه جمعیت این
روستا ۴/۴۶ درصد رشد داشته).
در سالهای اخیر این روند به سرعت همچنان ادامه یافته و در سال ۱۳۸۱ به ۲۶۳۸ نفر رسیده ولی مهاجرتها و رشد
جمعیت در طول ۶ سال (۱۳۷۵-۸۱) کمی کندتر شده است.
پیش بینی می شد از به هم پیوستن این دو روستا و تبدیل شدن آن به شهر کوهسار و به وجود آمدن اداره ها
سازمانها و نهادهای جدید و کارکردهای جدیدی که برای این شهر ایجاد می شود جمعیت آن در سالهای آتی همچنان
افزایش یابد و این شهر توسعه پیدا کند.
طوری که جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۵ به ۷۷۶۹ نفر رسیده است.
بررسی محل اقامت اولیه مهاجرین این شهر نشان میدهد در منطقه چندار اغلب مهاجرین از استانهای شمالی و
غربی به) ویژه گیلان، خراسان کرمانشاه کردستان و آذربایجان به این منطقه آمده و در نقاط حاشیه ای شمالی ساکن شده اند.
در بخش قلعه نیز اغلب مهاجرین حاشیه های شرقی را برای سکونت خود انتخاب نموده اند.
این افراد برای پیدا کردن اشتغال مناسب وارد این منطقه شده و در نقاط حاشیهای سکونت نموده و از نظر اجتماعی
و اکولوژی شهری حاشیه های فقر را در منطقه ایجاد کردهاند لازم است.
مسئولین شهری نظارت بیشتری بر روند ساخت و ساز و بهسازی این منطقه داشته باشند تا ساخت و سازهای غیر
اصولی در این منطقه ادامه نیابد و آثار و پیامدهای منفی شدیدتری را ایجاد نکند.
این شهر تازه تأسیس از نظر چهره و ساختار شهری دارای یک خیابان اصلی که از جاده کردان – برغان منشعب شده
و با جهت غربی شرقی به سمت چندار امتداد پیدا میکند و به تبع آن خیابانهای فرعی با جهت شمالی جنوبی از این
خیابان اصلی منشعب می شود.
در چندار ساخت و سازها فقط در یک طرف خیابان اصلی در بخش شمالی خانه های مسکونی واقع شدهاند و در
قسمت جنوبی زمینهای کشاورزی باغات و تأسیسات کشاورزی دیده می.شود تنها در قسمت انتهای چندار چندین
واحد مسکونی و تجاری در بخش جنوبی جاده اصلی مشاهده می شود.
توسعه ساخت و سازهای شهر کوهسار
این خیابان اصلی امتداد پیدا میکند و در محله تپه چندار یک پیچ با جهت شمالی-جنوبی به خود میگیرد و در قلعه
چندار خیابان اصلی جهت شمالی-جنوبی دارد.
خیابان فرعی به تبعیت از آنها در جهت غربی شرقی کشیه شدهاند و بقیه کوچه ها نیز از آنها منشعب میشود.
در قلعه چندار واحدهای مسکونی و تجاری در دو طرف جاده اصلی دیده می شود ولی حجم واحدهای مسکونی در بخش شرقی بیشتر است.
در سالهای اخیر ویلاهایی در قسمت انتهایی شهر ساخته شده و رو به توسعه است که گسترش آنها رشد شهر را
در آینده با مشکلاتی مواجه خواهد کرد.
در قلعه چندار واحدهای مسکونی و تجاری در دو طرف جاده اصلی ه میشود ولی حجم واحدهای مسکونی در بخش شرقی بیشتر است.
در سالهای اخیر شهر را در آینده با مشکلاتی مواجه خواهد کرد.
ویلاهایی در قسمت انتهایی شهر ساخته شده و رو به توسعه است که گسترش آنها رشد این شهر با توجه به
موقعیت خود از نقش گذرگاهی نیز برخوردار است.
در مسیر ارتباطی چندین روستا قرار گرفته و خدماتی به آنها ارائه میکند و در همین ارتباط واحدهای خدماتی در امتداد جاده اصلی دیده می شود.
با توجه به توسعه گردشگری در این منطقه و روستاهای، اطراف مراکزی جهت ارائه خدمات به گردشگران (تعمیرگاه
،رستوران مغازهها و … )در مسیر جاده ارتباطی دیده می شود.
در مورد بافت شهری باید گفت توسعه گردشگری و ورود مهاجرین این شهر از سالهای گذشته آغاز شده و از زمانی
که نقطه روستایی محسوب می شده ساخت ویلاها و واحد های مسکونی مشخص نبودن حریم قانونی این دو
روستا، وجود زمینهای متعلق بـه موسسات دولتی و بلاتکلیف بودن این زمینها اداره کشاورزی، ستاد طرح امام
خمینی (ره) و منابع طبیعی و ساخت و سازهایی که در مناطق حاشیه ای انجام گرفته باعث شده شهر به سرعت
به سوی مناطق حاشیه ای و زمینهای کشاورزی به پیش برود. حتی در برخی از موارد به دلیل عدم نظارت به حریم رودخانه نیز وارد شده است.
مشکلات شهری کوهسار
پس از تبدیل شدن به شهر نیز به دلیل نداشتن طرح هادی و مشخص نبودن حریم قانونی و کاربریها باعث ایجاد
مشکلات عمده و عدیده ای برای این شهر در یکسال گذشته و سالهای آینده خواهد شد چرا که توسعه شهری باید
فضاهای ساخته شده را مدنظر قرار دهد و توسعه راههای ارتباطی با توجه به آن صورت گیرد.
بررسی تراکم شهری نشان میدهد این شهر با وسعت نسبتاً زیاد زمینهای زراعی و باغات در بین محلات شهری
جمعیت کم و وسعت واحدهای مسکونی در حال حاضر از تراکم کمی برخوردار است (۱۲ نفر در هکتار).
این تراکم با فاصله گیری از راه ارتباطی اصلی کاهش مییابد و فاصله نقاط مسکونی نیز از هم بیشتر شده و فضاهای
خالی در بین نقاط مسکونی ایجاد می شود.
ولی باید به این نکته توجه کرد که با روند توسعه آتی و گسترش جمعیت این شهر، تراکم واحدهای مسکونی به
سرعت در حال افزایش است.
در صورت ادامه روند کنونی، توسعه جمعیت و ساخت و سازها در سالهای آتی باعث فشار بر منابع آب و خاک و
تخریب باغات و اراضی کشاورزی و تغییر چهره طبیعی و چشم اندازهای زیبای این شهر خواهد شد با تبدیل شدن به
شهر و مشخص شدن متولی نظارتی باید نظارت بیشتری بر ساخت و سازها صورت گرفته و توسعه شهر به صورت
برنامه ریزی شده و هدایت یافته انجام پذیرد.
بررسی وضعیت خیابان بندی ها نشان می دهد اکثر محلات به ویژه محلات قدیمی این شهر به تبعیت از ساختار
روستایی بافتی نسبتاً آشفته با کوچه پس کوچه هـای کـم عرض و باریک که از شیب عمومی منطقه تبعیت میکند
دارند و اغلب مساکن سنتی به صورت یک طبقه دیده می شود.
هر چند در سالهای اخیر احداث واحدهای مسکونی چند طبقه رو به گسترش است ولی تعداد آنها در حال حاضر کم
است اما اغلب واحدهای مسکونی به دلیل محدودیت زمینها در فضای ساخته شده اند.
توسعه واحدهای جدید به دلیل نداشتن طرح هادی روستایی در سالهای گذشته، مشکلاتی را برای توسعه و عریض
نمودن خیابان ها ایجاد کرده است.
پدیده ای دیگری که در این شهر اثر گذاشته و پیامدهایی نیز داشته پدیده شهر گریزی از شهرهای بزرگ است که
اغلب ساکنان شهرهای بزرگ این شهر را به دلیل چشم انداز متنوع، زیبا و آب و هوای مناسب برای سکونت انتخاب
نموده اند و با ساخت ویلاها و نقاط مسکونی در آنها ساکن شده اند.
این ویلاها چشم اندازهای خاص به این شهر بخشیده و از سوی دیگر منجر به افزایش مشاورین مسکن شده که در
خیابان اصلی به فاصله بسیار نزدیک به تعداد بسیار بالا در کنار هم دیده میشوند؛ که بایستی نظارت بیشتری بر
عملکرد آنها صورت گیرد تا این شهر را در آینده با مشکلاتی همانند بورس بازی زمین، تغییر کاربری اراضی، تبدیل
اراضی ملی به زمین شهری و افزایش بیش از حد قیمت مسکن و اجاره بها (که در شهرهای کوچک و متوسط کشور
شاهد آن هستیم) دچار نسازد.
منابع:
۱- عزیزی،علیرضا. جغرافیای ساوجبلاغ، ۱۳۸۶.
۲- روزنامه کار و کارگر،یکشنبه 15 مرداد 1385، مصاحبه با آقای علی آبادی شهردار کوهسار.
